اثرات فشار قیمتی ناشی از سرمایه گذاری مجدد سود سهام در شرکت های پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران

چکیده

تقسیم کردن سود یک دوره به دو بخش سود تقسیمی و سود انباشته، یکی از حساس ترین تصمیمات مالی است.

بحث های مفصلی در مورد معما تقسیم سود وجود دارد.برای مثال چرا مدیران اصلاً سود سهام توزیع می کنند؟ با توجه به این که نرخ مالیاتی تقسیم سود و یا انباشت آن در ایران یکسان است و اگر توجه کنیم، پی می بریم که تقسیم سود و بعد فروش سهام در بازار متضمن هزینه است از این رو این سوال پیش می آید که اصلاً چرا مدیران سود توزیع می کنند؟  تقسیم سود از دو جنبه، بسیار حائز اهمیت می باشد، از یک طرف عاملی اثرگذار بر سرمایه گذاری های پیش روی شرکت ها است که موجب کاهش منابع داخلی و افزایش نیاز به منابع خارجی می شود و از طرف دیگر بسیاری از سهامداران شرکت خواهان تقسیم سود نقدی هستند. از این رو مدیران با هدف حداکثر نمودن ثروت، همواره باید بین علایق مختلف سهامداران و فرصتهای سودآور سرمایه گذاری تعادل برقرار کنند. بنابراین اتخاذ تصمیمات سیاست تقسیم سود بسیار حساس و دارای اهمیت می‌باشد.

یکی از اساسی‌ترین اصول مالی که به طور عام توسط دست‌اندرکاران امور مالی پذیرفته شده، این است که ارزش ذاتی یک قلم دارایی برابر است با ارزش فعلی جریانات نقدی مورد انتظار ناشی از آن دارایی در طی عمر مفید آن، بر این اساس هرگونه حادثه‌ای که به ایجاد این حس در سهامداران منجر شود که دریافتهای نقدی آنها در آینده در مورد سهام خاصی افزایش می یابد، موجب می شود که قیمت آن سهام خاص و در نتیجه ارزش آن سهام افزایش یابد. عکس این حالت هم صادق است، یعنی اگر سهامداران احساس کنند که انجام رویداد خاص یا اتخاذ تصمیم ویژه‌ای منجر به این گردد که منافع آتی آنها با خطر (ریسک) مواجه شود، این امر موجب کاهش قیمت آن سهم و در نتیجه کاهش ارزش آن می‌گردد.

معمولا زمانی که اطلاعات تازه ای از وضعیت شرکت ها در بازار منتشر می شود، این اطلاعات توسط تحلیل گران، سرمایه گذاران و سایر استفاده کنندگان مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و بر مبنای آن، تصمیم گیری نسبت به خرید و یا فروش سهام صورت می‌پذیرد.

این اطلاعات و نحوه واکنش به آن ها بر رفتار استفاده کنندگان، به ویژه سهامداران بالفعل و بالقوه تاثیر گذاشته و باعث افزایش و یا کاهش قیمت و حجم مبادلات سهام می شود، زیرا نحوه برخورد افراد با این اطلاعات جدید نوسانات قیمت ها را شکل می دهد.

بر این اساس، یکی از رویدادهای ویژه که سهامداران همواره با نگاه خاصی به آن می نگرند، تشکیل مجامع عمومی فوق‌العاده و تصمیمات اخذ شده در آن است. در مجامع عمومی فوق‌العاده ممکن است تصمیماتی از قبیل تصویب صورتهای مالی سال گذشته، تعیین یا تغییر اعضای هیات مدیره، تعیین و تغییر اعضای علی البدل یا بازرسان شرکت، تقسیم سود، افزایش سرمایه یا تصمیمات مهم دیگری اخذ شود که هر کدام از این تصمیمات با توجه به شرایط زمانی موجود به‌گونه ای خاص از سوی سهامداران مورد تعبیر و تفسیر قرار گرفته و در نتیجه قیمت سهام شرکت ها، دستخوش تغییرات گوناگون گردد.

تاکنون در مورد هر کدام از جنبه های یاد شده (تصمیمات اخذ شده در مجامع عمومی) و آثار آن بر قیمت یا بازده سهام شرکتها، تحقیقات زیادی انجام گرفته و نتایج متفاوتی را نیز به همراه داشته است.

اسکولز در سال ۱۹۷۲ روش دیگری برای جایگزینی فرضیه بازار سرمایه کامل پیشنهاد کرد که به فرضیه فشار قیمت شهرت ‌یافت. فرضیه فشار قیمت بیان ‌می‌کند که افزایش تعداد سهام در دست سهامداران باعث تنزل موقتی قیمت سهام ‌می‌شود. تنزل اولیه قیمت، خریداران را برای کاهش تقاضای خرید سهام وادار ‌می‌کند. قیمت پس از توزیع سهام افزایش ‌می‌یابد تا منافع خریداران را با بازده واقعی بالاتری تأمین نماید. ‌این فرضیه ادعا ‌می‌کند که قیمت به طور موقت به خاطر تغییرات ناآگاهانه در مازاد تقاضا دچار نوسان ‌می‌گردد. مثلاً اگر بازده‌های روزانه و ماهانه به طور متوسط ۲% تنزل دائمی‌ داشته باشند فرضیه فشار قیمت رد ‌می‌شد.

در ‌این پژوهش فرضیه فشار قیمت را در زمینه برنامه‌های سرمایه‌گذاری مجدد سود سهام مورد آزمایش قرار دادیم.

بر مبنای موضوع تحقیق فرضیه تحقیق، مبنی بر اینکه خرید سهام در روزهای پیرامون مجمع عمومی فوق العاده باعث ایجاد فشار قیمت از طرف خریداران می شود و این فشار قیمت در نهایت منجر به بازده مثبت برای سهام می شود شکل گرفت.

به منظور آزمون نمودن فرضیه تحقیق، سهام ۱۰۰ شرکت از بورس اوراق بهادار تهران در دوره مالی آغاز شده از ابتدای فروردین ماه ۱۳۸۲ لغایت اسفند ماه ۱۳۸۸ برگزیده شده است. برای آزمون فرضیه اول، حجم معاملات غیرعادی، عدم وجود  تعادل در سفارش ها و بازده‌ها در دوره سرمایه‌گذاری مجدد سود سهام (یک دوره ۲۱ روزه کاری) با استفاده از مدل رگرسیون OLS مورد بررسی قرار گرفت؛ که در این رابطه برای مشخص نمودن این امر که آیا برنامه‌های سرمایه‌گذاری مجدد سود سهام منجر به ایجاد مازاد تفاضا برای سهام می گردد، حجم معاملات غیرعادی در دوره سرمایه‌گذاری مجدد سود سهام مورد بررسی قرار گرفت، و در ادامه برای تشخیص اینکه این فشار قیمت از طرف خریداران ایجاد می شود، عدم وجود تعادل در سفارش ها در دوره سرمایه‌گذاری مجدد سود سهام مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت برای روشن شدن این مطلب که این فشار قیمت در نهایت منجر به بازده مثبت برای سهام می شود، بازده‌ها در دوره سرمایه‌گذاری مجدد سود سهام مورد بررسی قرار گرفت.

با تجزیه و تحلیل حجم معاملات غیرعادی، بازده‌ها و داده‌های روزانه پیرامون تاریخ پرداخت سود سهام نتایج ما نشان داد که حجم معاملات غیرعادی، بازده‌ها و تقاضای خرید در دوره سرمایه‌گذاری مجدد سود سهام مثبت است اما نه در سطح معنی داری، بنابراین قادر به اثبات فشار قیمتی ‌ایجاد شده از طریق برنامه‌های سرمایه‌گذاری مجدد سود سهام ‌نیستیم، هر چند که نتایج ما نشان داد منحنی مازاد تقاضا برای سهام دارای شیب نزولی می‌باشد.